Dlaczego i jak dziecku odmawiać

Czasem ciężko odmówić dorosłemu, a co dopiero dziecku. Jest wiele powodów, dla których nie chcemy odmawiać, np.: – strach przed psychicznym skrzywdzeniem dziecka – strach przed dziecięcą złością i dziecięcym płaczem/ histerią – strach przed byciem niesprawiedliwą/ym – strach przed tym, co ludzie pomyślą, gdy dziecko będzie płakać w wniebogłosy – brak wewnętrznej pewności o słuszności odmowy – do każdej sytuacji można dorobić ideologię, dlaczego nie trzeba odmówić. I pewnie wiele innych powodów, które możesz podać. To też były moje powody. Przyszło mi z pomocą kilka myśli z literatury dotyczącej rodzicielstwa bliskości i zgłębienie na wszystkie sposoby tematu asertywności. Oto wnioski, które mi niezwykle pomagają asertywnie odmawiać dziecku (i nie tylko):

1. Granice są subiektywne. Mają uczyć dzieci, jakie wartości wyznaje rodzic – to Juul. Szybka analiza, na czym mi naprawdę zależy i sprawa staje się prosta. Zależy mi np. na tym, żeby dzieci miały szczęśliwe, radosne dzieciństwo, a ubrania mogę wyprać, poza tym i tak szybko z nich wyrosną. I tak można w każdej kwestii.

2. Dziecko – jak każdy człowiek – ma 50% szans na to, że uzyska zgodę drugiej osoby, gdy pyta lub prosi (idea asertywności). Nie nauczy się tego inaczej niż doświadczając, że jedne prośby są spełniane, inne nie.

3. Odmawiać można szanując drugą osobę. Stosując komunikaty, które nie urażą osoby, której odmawiamy.

4. Odmowę można „zmiękczyć” podaniem jej powodu, a także okazując empatię i zrozumienie. Pomocna jest tu niezwykle akceptacja uczuć, której uczą autorki „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”.

5. Proces uczenia się przez dzieci przyjmowania odmowy jest krótszy i mniej bolesny dla obu stron, jeśli odmowa jest asertywna, czyli najlepiej, żeby był to tzw. komunikat „ja”. Jest to spójne z tym, co twierdzi Juul odnośnie określania własnych granic przez rodzica. Juul proponuje mówić do dzieci, o tym, co dla nas ważne, na czym nam zależy w pierwszej osobie. Z pomocą komunikatu „ja” wyrażamy WŁASNE uczucia i potrzeby. Nie martwcie się, można to zrobić także odmawiając.

Scenka z 2latkiem,który chce iść na plac zabaw, a jest zimno i kropi deszcz. S: „Na plac, ideee na plac abaw” (pisownia wymowy) M: „Nie chcę, żebyśmy szli na plac zabaw, jest zimno i pada. Trzeba iść do domu” Z 2latkiem nie jest łatwo. „Nieee, mama. Na plac abawwwww!” M: „Wiem, że bardzo chcesz iść na plac zabaw. Nie zgadzam się jednak, bo jest zimno i boję się, że będziesz chory”
Powtarzam: „Trzeba iść do domu” Tu z reguły jest koniec i idziemy do domu, lecz jeśli nie, można kontynuować zgodnie z prawdą. Na przykład, jeśli dziecko nie było już kilka dni na placu zabaw, podkreślić: „Wiem, że chcesz iść na placyk. Dawno nie byłeś i bardzo się za nim stęskniłeś. Też bym chciała, żebyś mógł iść. Gdyby było ciepło, mógłbyś biegać, zjeżdżać na zjeżdżalni, huśtać się wysoko. Pójdziemy, jak tylko wyjdzie słońce (jeśli tej obietnicy możemy dotrzymać albo pójdziesz z babcią/nianią, cokolwiek czego możemy na pewno dotrzymać i później spełnić obietnicę)”

Oprócz komunikatu „ja”  jest tu kilka składowych w tym, co mówi mama: – akceptacja uczuć – zauważenie potrzeby, która stoi za tymi uczuciami – podanie powodu odmowy w formie prawdziwych faktów – opisanie własnych uczuć odnośnie prośby (obawa, że dziecko się przeziębi – wyjaśnienie, pod jakim warunkiem mogłaby ta prośba dziecka być spełniona (słońce) – pofantazjowanie, co by można robić, gdyby warunek był spełniony – podanie, kiedy będzie mogła być ta prośba spełniona (jak tylko wyjdzie słońce). Uwagi końcowe: Rodzice z reguły nie wierzą, że akceptacja uczuć może coś zdziałać i szykują się na długie tyrady.

A dobrze wyrażona akceptacja uczuć, czyli zauważenie dziecięcej potrzeby – „chcenia”, to klucz do dobrze przyjętej odmowy. Odmowa uczy dziecko, że ktoś może mu odmówić, ale też tego, że skoro rodzic mu odmawia, to ono też będzie mogło odmówić. Płacz, złość kilkulatka w odpowiedzi na odmowę jest naturalnym odruchem, gdyż dziecko uczy się dopiero przyjmować odmowę.

Akceptacja jego uczuć związanych w podawaną przez dziecko potrzebą, a także z rozczarowaniem odmową, pomaga mu sobie z nią poradzić. To cenna umiejętność na przyszłość. Im wcześniej nauczymy dziecko, że czasem mówimy „nie”, tym szybciej i łatwiej to przebiegnie. Odmowa jest główną formą wyznaczania granic dziecięcego świata, dzięki którym dziecko czuje się bezpiecznie. Z czasem te granice będą się rozszerzać i będzie mniej powodów do odmowy. A po „zaprawie” z testującym granice dwulatkiem na pewno łatwiej.  

Ps. Jeśli chcesz posłuchać tego tekstu, zobacz Audiobook z tekstami z bloga.